چاپ مرکزی

بقعه امامزاده صالح که در میدان تجریش جنب بازار تجریش واقع شده دارای صحن، ایوان، رواق، مسجد و ضریح مرقد و گنبد است. امامزاده صالح تهران از هتل تاوریژ بناهای دوره قاجاریه است، اما به گواه درخت چنار کهن سالی که در محوطه آن کاشته شده و سنگ قبرهای قدیمی که در داخل حرم و صحن آن باقی است، بنای اصلی و قدیمی امامزاده صالح تهران، هتل اسکان متعلق به قرن هفتم یا هشتم هجری قمری است.امامزاده صالح تهران، یکی از زیارتگاه‌های مورد توجه شهر تهران به شمار می‌رود.

بقعه بی‌بی زبیده بر بالای تپه یا تلی کوچک هتل تاوریژ از خاک بنا شده است. بنای اصلی بقعه شامل حرم کنونی است که در قرن نهم هجری ساخته شده است. در آغاز دوره قاجاریه، سرداب شرقی- غربی با دهلیز ورودی و اتاق مجاور آن در شمال تپه به حرم افزوده شد و در بالای آن نیز رواق و ایوان ساختند. سپس به سه طرف دیگر حرم، ایوان‌های ساده افزودند و بقعه بی‌بی زبیده شهرری را به صورتی که اکنون هست، درآوردند. لوحه‌ای به خط نستعلیق در رواق حرم بقعه هتل اسکان بی‌بی زبیده شهرری قرار دارد که شرح مسافرت بی‌بی شهربانو و دخترش زبیده خاتون از کربلا و آنچه را که بر سر این مادر و دختر رفته به طور کامل بیان می‌کند.

قعه امامزاده زید در بازار تهران،  هتل رودکی بین چارسوق کوچک و انتهای بازار کفاشیا قرار دارد. بقعه امامزاده زید تهران، مدفن و آرامگاه سید زید بن علی (زین العابدین) بن حسین بن علی (ع) است که دارای صحن و ایوان، رواق آئینه کاری، گنبد کاشی کاری و متعلقاتی دیگر است. بنای اصلی بقعه امامزاده زید تهران، متعلق به عهد صفویه و اوایل قرن دهم هجری است اما صحن ایوان، گنبد و دیگر قسمتهای جدید آن در اواسط قرن سیزدهم هجری ساخته شده است. یک سنگ قبر مرمرین که نام لطفعلی خان زند را بر خود دارد، در ایوان جنب بقعه امامزاده زید تهران نصب شده که هتل پارس تهران احتمال می‌رود مدفن شاهزاده شجاع زند باشد. در نزدیکی بقعه، اتاق آئینه کاری دیگری وجود دارد که آرامگاه تعدادی از مشاهیر است. کاشی کاری گنبد، تعمیر مجدد ایوان، آئینه کاری رواق حرم و آرامگاه مجاور آن در سالهای ۱۳۱۵ و ۱۳۱۶ شمسی انجام شده است

در دامنه جنوبی کوه ری که به کوه بی‌بی شهربانو مشهور است، در جنوبی‌ترین حد قصران، بقعه‌ای است با گنبد مینایی رنگ. بقعه بی‌بی شهربانو به روایتی، محل آرامگاه مادر حضرت سجاد امام چهارم علیه السلام و دختر یزدگرد سوم ساسانی است. در هتل مشهد تهران مقابل این بقعه بی‌بی شهربانو بر دامنه شمالی کوه، قلعه زردشتیان (برج خاموشی) واقع است که در زمانهای گذشته پیروان زردشت، مردگان خود را در آن قرار می‌دادند. در قسمت غربی این کوه- در شرق کارخانه سیمان- از قدیم تا چند سال پیش چهار بنای سنگی مکعبی شکل قرار گرفته بود که وسط آنها حفرهای خالی وجود داشت. این بناها که در سالهای گذشته به دست سنگ فروشان سودجو خراب شده است، بی‌گمان استودان زردشتیان بود. هتل مروارید تهران جایی که در آن استخوان مرده‌های خود را براساس آموزه‌های وندیداد اوستا می‌گذاشتند. در جنوب شرقی بقعه بی‌بی شهربانو، استودان بزرجومید بر فراز تپه نقاره‌خانه واقع شده است. مشخصات بنا چنین است.

بقعه سید اسماعیل در محله چال میدان به طرف جنوب شرقی، میان خیابان پانزه خرداد (بوذرجمهری) و خیابان مولوی واقع شده است.  هتل البرز تهران بنای کنونی بقعه سید اسماعیل ، مربوط به زمان محمدشاه است. کتیبه‌ای در آن موجود است که تاریخ ذی الحجه سال ۱۲۶۲ هجری قمری را نشان می‌دهد و ایوان و حرم و رواق آن از دوره قاجار بر جای مانده است. در غرب حرم  سید اسماعیل ، یعنی در قسمت بالای سر مرقد، یک در منبت کاری زیبا و قدیمی به طول ۱۶۲ سانتی متر و عرض ۶۶ سانتی متر نصب شده است. روی این در، کتیبه‌ای است به خط خوش نستعلیق که روی ترنج‌های منبت کاری بالا و پایین هر دو لنگه در، به طور برجسته به چشم می‌خورد. کتیبه‌های دیگری نیز به هتل جهان تهران خط نسخ برجسته بالای در وجود دارد که تاریخ آن جمادی الاول سال ۸۸۶ هجری قمری است (دوره آق قویونلو)؛ ظاهراً این قدیمی‌ترین تاریخی است که در بناهای کهنه تهران دیده می‌شود.

بقعه امامزاده یحیی در جنوب شرقی محله عودلاجان تهران در کوچه امامزاده یحیی واقع است. کوی امامزاده یحیی گوشه‌ای از ناحیه عودلاجان است هتل پرشیا تهران که به سبب وجود بقعه امامزاده یحیی به این نام خوانده می‌شود؛ این محل تا خیابان ری فاصله چندانی ندارد. این بنا در پاییز سال ۱۳۲۰ شمسی از روی نقشه قدیمی بنا و با همان ابعاد بازسازی شد. بنای قدیمی، شامل برج خشتی هشت ضلعی از عصر مغول بود که یک گنبد آجری ۱۲ ضلعی بالای آن قرار داشت و در سال ۱۳۱۸ آن را ویران کردند. در بقعه امامزاده یحیی ، یک صندوق مرقد عتیقه و نفیس با تاریخ ۸۹۵ هجری نصب هتل ایرانشهر تهران شده است. این صندوق به طول ۲/۵ متر و عرض ۱/۰۶ متر و ارتفاع ۱/۱۸ متر است که روی بدنه اطراف آن کتیبه‌های متعدد وجود دارد.

بقعه مشهور سید ولی، در ضلع شرقی بازار هتل ارم اُرسی دوزها (کفاش‌ها) واقع شده و مدخل اصلی صحن بقعه سید ولی از سمت در جنوبی، روبه‌روی مدرسه شیخ عبدالحسین است. بنای بقعه، هیچ نوشته و کتیبه‌ای ندارد. حرم بقعه سید ولی مربع شکل و ضلع تقریبی آن ۳/۵ متر است که شاه نشین‌هایی به عمق ۲ تا ۲/۵ متر بر وسعت آن از چهار جانب می‌افزاید. بقعه سید ولی ، ضریح چوبی سبز رنگی با طرح موسوم به جعفری با طول ۳ و عرض ۲ متر دارد که از آثار جدید عهد هتل ارم تهران قاجاریه است. نام صاحب مرقد در زیارتنامه، سید ولی بن محمد التقی الجواد است. بقعه از بناهای زمان فتحعلی شاه می‌باشد.

خانه قدیمی مشیرالدوله  در حد فاصل هتل امیر تهران خیابان منوچهری و جمهوری اسلامی در کوچه پیرنیای لالهزار واقع شده و منتسب به حسن پیرنیا ملقب به مشیرالدوله است که از رجال برجسته دوره قاجار بود. عمارت مشیرالدوله سه طبقه است و مصالح به کار رفته در خانه مشیرالدوله، عمدتاً خشت و آجر است؛ ولی شیوه پوشش در طبقات مختلف متفاوت است. تزئینات خانه مشیرالدوله در نهایت سادگی کار شده و سطوح نمای خارجی آن ساده و یکدست آجر با بندکشی گچی و سطح و داخل بنا نیز عمدتاً صاف و یکدست است. گچبری و فرنگی کاری ایوان شمالی و هتل پژوهش هتل پژوهش تهران تهران کاشی کاری اتاق‌های زیرزمین بنا مهمترین تزئینات آن را تشکیل می‌دهند. کاشیهای به کار رفته در زیرزمین از جنس خشت، با ابعاد بزرگ و منقوش به تصویر شخصیتهای اساطیری و تاریخی است.

عمارت باغ فردوس در باغ گسترده و پر درختی قرار دارد و در دوره محمد شاه قاجار ساخته شده است.عمارت باغ فردوس در اوایل قرن ۱۳ ه. ق ساخته هتل بلوط تهران شده و بعدها نیز بازسازی شده است. محوطه عمارت باغ فردوس به سبب زیبایی و سرسبزی، به باغ فردوس معروف شد. محل عمارت باغ فردوس در تجریش است. عمارت باغ فردوس توسط حاج میرزا آقاسی در زمان محمدشاه قاجار بنا شد و در سال ۱۲۶۴ هجری قمری- بعد از مرگ محمد شاه- به صورت متروکه درآمد. در زمان ناصرالدین شاه، عمارت و باغ  فردوس مورد توجه نظام الدوله معیرالممالک قرار گرفت که بعد از خرید، آن  هتل طوبی را مرمت کرد و باغ فردوس نام نهاد. در دوره‌های بعد، تملک باغ و عمارت فردوس دست به دست گشت تا اینکه در سال ۱۳۱۶ شمسی به وزارت فرهنگ وقت انتقال یافت و تعمیرات اساسی در آن صورت گرفت.

خت مرمر یا تخت سلیمان به شکل یک سکوی دیواره‌دار بلند از ۶۵ قطعه مرمر بزرگ و کوچک ساخته شده است و در وسط ایوان مستقر است. هتل نیلو تهران تخت مرمر در سه سال اول سلطنت کریم خان زند یعنی در سال‌های ۱۱۶۳ تا ۱۱۶۵ هجری قمری بنا شد. پس از فوت خان زند، آقا محمد خان قاجار (1193 تا 1211 ه.ق) عمارت تخت مرمر را تکمیل کرد و در سال ۱۲۰۶ هجری قمری دستور داد بیشتر مصالح ساختمانی و قطعات نقاشی و تزئینی کاخ سلطنتی کریم خان را از شیراز به تهران بیاورند و در ساختن تخت مرمر به کار گیرند. به دستور فتحعلی شاه قاجار، در سال ۱۲۲۰ هجری قمری یک تخت مرمر بزرگ ساخته شد که اکنون در وسط ایوان اصلی کاخ قرار دارد و نام اصلی هتل نیلو آن تخت سلیمان است. در اطراف این ایوان، آثار نقاشی و تزئینات فراوان دوران قاجار به یادگار مانده است. پس از فتحعلی شاه، دیگر شاهان قاجار هم به پیروی از اجداد خویش در تکمیل تزئینات و آراستن بناهای کاخ گلستان اقدام کردند.